Giden azalpenetan edo herrialde osoko elkarrizketetan maiz agertzen diren hitzak daude. Oinarrizko hitzak dira, jakitea komeni dena. Horrek zure erromesaldiaz beteago gozatzen lagunduko dizu.
Hona hemen oinarrizko batzuk:
Juduak gobernatzen dituen legea, Bibliako lehen bost liburuen edo Pentateukoaren baliokidea. Ultraortodoxoek Tora eta mendeetan zehar horri egindako interpretazioak aztertzeari ematen diote beren
burua oso osorik.
“Jainkotiarrak” esan nahi du. Ultraortodoxoen gehiengoa biltzen duen talde edo sekta da. Otoitzari eta Toraren azterketari eskaintzen diote beren burua. Estatuaren laguntzaz eta limosnetatik bizi
dira. Nahiko pobreak izan ohi dira. Ez dute armadan zerbitzatzen. Israelgo talderik zaharrena Mea Sharim-en bizi da .
Mundu osoko juduen bilera-lekua da. Larunbatetan biltzen dira. Otoitz egiteko eta Tora irakurtzeko lekua da. Iraganean, herriaren eta komunitatearen bilera-lekua zen, batzuetan kanpoan egiten
zena, tenplurik gabe, Nazarethen Jesusen garaian gertatzen zen bezala, Ebanjelioen arabera, ez baita aurkitu bera joaten zen sinagogaren aztarna arkeologikorik.
Sabbath = "atsedenaldia" hebreeraz. Juduen bizitzaren unerik gorenena da. Sinagogan atseden hartzeko eta otoitz egiteko eguna da. Ostiralean hasten da, ilunabarrean. Hurrengo eguneko bazkaria
ostiralean prestatzen da, Sabbath-ean lan egitea debekatuta baitago. Sabbath-a eta zirkunzisioa dira judu izatearen ezaugarriak.
Juduek egunean bi aldiz errepikatzen duten otoitz bat: «Entzun, Israel! Jauna da gure Jainkoa. Jainkoa bakarra da. Bere erreinu aintzatsuaren izena betiko izan bedi. Maitatu Jauna, zure Jainkoa,
zure bihotz osoz, zure arima osoz eta zure indar osoz. Eta gaur agintzen dizkizudan hitz hauek beti izango dituzu zure bihotzean».
Mezuza izenekoa ikus daiteke, pergamino zati bat duen kutxa txiki bat, juduen otoitza duena, Shema . Pergamino finean idazteko bereziki trebatu den eskribau batek eskuz idatzi du. Mezuzot-ak
zazpi urtean behin aztertzen dira letrak ez direla kaltetu edo koloreztatu ziurtatzeko.
Bigarren Tenplua eraiki zen plataforma osatzen zuten lau hormetako bat da. Munduko aire zabaleko sinagoga handiena inguruan dago gaur egun.
"Hondamendia" esan nahi duen arabierazko hitza da. 1948an hasitako palestinarren exodoa izendatzeko erabiltzen da, Israelgo Estatua sortu zen unean, Palestinako gizarte-bizitzan eragin handia
izan zuena eta ondoren Israelgo indar armatuek 5.000 herri baino gehiago kanporatu eta suntsitu zituztenean. Maiatzaren 15ean ospatzen da, Palestinako egutegiko datarik garrantzitsuena.
Holokaustoa izendatzeko juduen hitza da. Urtarrilaren 27an Auschwitz-Birkenau kontzentrazio-esparru nazia sobietar tropek askatu zutela oroitzen da.
Hiru talde daude judu modernoen artean: askenaziak, sefardiak eta mizrahak . Ashkenaziak Erdialdeko Europatik datozenak edo handik datozenak dira; yiddish hizkuntza hitz egiten dute (alemanaren
eta hebreeraren nahasketa bat). Sefardiak Espainiatik edo Espainiatik kanporatu ondoren erbesteratu zituzten herrialdeetatik datoz edo handik datozenak, batez ere Aljeria, Turkia, Maroko eta Hego
Amerikatik; ladino hizkuntza hitz egiten dute. Mizrahiak Iran, Irak eta Ipar Afrikatik datoz; normalean arabieraz hitz egiten dute.
Badira juduak jan ditzaketen jakiak eta beste batzuk ezin dituztenak jan. Gainera, errabinoek onartutako juduen dieta-arauak bete behar dituzte prestatzerakoan, hala nola haragia eta esnekiak
bereiztea. Debekatuta dute txerria, untxia, erbia, txakurrak, zaldiak, arranoak eta harrapari eta sarraskijale guztiak jatea. Behiak, ardiak eta ahuntzak kosher janaria dira .
Jordan ibaiaren atzean dagoen ekialdeko lurraldea. "Trans" aurrizkia latinezko "harantzago” hitzetik dator, hau da, Jordania.
Mendebaldeko aldea adierazten duen hitza, "ibaiaren alde honetan" esan nahi duena, hau da, Palestina eta Israel.
Palestinako Estatuko hiriburua, Jerusalemdik 15 kilometrora. Beraz, Zisjordanian dago.
Palestinako Aginte Nazionalaren kontrolpean dauden eremuetan legez kanpo kokatutako "kolono" izeneko pertsona taldeak dira. Oro har, Errusiako judu fanatikoak
dira. Nazio Batuen etengabeko salaketen aurrean, haien kopurua eta biztanleria handitzen ari dira. Horrek normalean palestinarren lekualdatzeak eta kalte-ordainik gabeko eraispenak eta
desjabetzeak dakartza.
1967ko gerraren aurretik Siriakoak ziren. Gaur egun, Israelgo administrazio-sisteman sartuta daude, "beren herrialdea kanpoko mehatxuetatik babesteko", diote.
Jabetze hau legez kanpokoa dela uste da.
Hauek Zisjordanian edo Gaza zerrendan daudenak dira; lehenengoak Palestinako Aginte Nazionalaren menpe eta bigarrenak Hamasen agintepean. Arabiarrak dira, baina
dialekto anitza hitz egiten dute, eta ez dira guztiak musulmanak, uste den bezala; badira palestinar kristauak ere; palestinar kristauen talderik handiena Belenen dago. Gure erromesaldiak azken
igandean meza ospatuko du kristau palestinarren Best Sahur elizan, Betleem-en.
